Het is een tragikomedie die zich in real-time voor onze ogen afspeelt. Terwijl ik dit schrijf, debatteert het Vlaamse onderwijsveld met de grootste ernst over de kostprijs van een laptop voor elke leerling – een discussie die aanvoelt als een echo uit 2005. Tegelijkertijd rolt Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir met trots het smartphoneverbod op scholen uit, een maatregel die wordt verkocht als "bescherming" en "gezond verstand".
De ironie is bijna ondraaglijk. In dezelfde week dat wij onze kinderen 'beschermen' tegen de meest alomtegenwoordige technologie van de 21e eeuw, maken Chinese kleuters hun eerste stapjes in kunstmatige intelligentie. In Beijing zijn AI-lessen vanaf dit schooljaar verplicht, met een minimum van acht uur per jaar voor elke leerling op de basis- en middelbare school. Meer dan 20% van de Chinese kinderen gebruikt al dagelijks AI-tools, vaak via slimme horloges met ingebouwde chatbots.
Dit is geen verre toekomstmuziek. Dit is nu. En het contrast legt een pijnlijke waarheid bloot: Vlaanderen, en in het verlengde daarvan Europa, is de technologische race aan het verliezen, niet door een gebrek aan talent, maar door een stuitend gebrek aan visie, moed en realiteitszin. We zitten gevangen in een dubbele wurggreep: we verbannen de technologie uit onze klaslokalen en verstikken haar tegelijkertijd in onze bestuurskamers.
Hilarisch en wereldvreemd: de Vlaamse fixatie op futiliteiten
De discussie over de kostprijs van een laptop is het perfecte symptoom van onze wereldvreemde aanpak. Het hele debat wordt gevoerd alsof de laptop het einddoel is, een logistieke en budgettaire horde die we moeten nemen. Het is een volstrekt verkeerde framing. Een laptop is geen doel; het is de meest basale, noodzakelijke toegangspoort tot de moderne wereld. Het is het equivalent van een pen en schrift in de 20e eeuw.
Terwijl wij ruziën over de prijs van de poort, zijn landen als Zuid-Korea en Estland al bezig met het bouwen van de steden die erachter liggen. Zij implementeren AI-curricula, codeerlessen en digitale ethiek. Estland, consequent een topper in internationale onderwijsrankings, stimuleert het gebruik van smartphones als leerhulpmiddel en rolt met het ‘AI Leap’-programma slimme AI-tools uit voor alle leerlingen en leerkrachten. De Estse minister van Onderwijs merkte treffend op dat het absurd is dat 16-jarigen mogen stemmen met hun telefoon, maar datzelfde toestel in de klas verboden is.
Onze focus op de kostprijs is een klassiek geval van penny-wise, pound-foolish. We maken ons druk over een paar honderd euro per leerling, maar negeren de werkelijke kost: de onbetaalbare prijs van een generatie die de arbeidsmarkt betreedt zonder de digitale basisvaardigheden die vandaag al worden vereist. Het toont aan dat onze beleidsmakers technologie nog steeds zien als een ‘extraatje’, niet als de fundamentele infrastructuur van onze samenleving.
De EU AI Act: innovatie wurgen met goede bedoelingen
Alsof het gebrek aan vooruitstrevend onderwijsbeleid nog niet erg genoeg is, gooit Europa er met de EU AI Act nog een schep bovenop. Op papier klinkt het nobel: de strengste AI-wetgeving ter wereld die ethische normen moet garanderen en burgers moet beschermen. In de praktijk dreigt het een administratief monster te worden dat Europese innovatie in de kiem smoort.
De cijfers zijn ontnuchterend. Onderzoek wijst op een overhead van 17% op alle AI-uitgaven door de nieuwe wetgeving. Voor een Vlaamse KMO kunnen de compliance-kosten voor één enkel hoog-risico AI-systeem oplopen tot 400.000 euro. Dat is een bedrag dat de meeste kleine bedrijven simpelweg niet kunnen ophoesten. Het gevolg is dat ze ofwel geen AI zullen ontwikkelen, ofwel, zoals sommigen al dreigen, hun activiteiten buiten de EU verplaatsen. Het is een "stille doder van Europese innovatie," zoals critici het noemen.
Dit creëert een gevaarlijke afhankelijkheid. Terwijl wij onze eigen bedrijven opzadelen met een kluwen van regels, risicoanalyses en registraties, blijven Amerikaanse en Chinese techreuzen de markt domineren. Europa produceert amper 3 toonaangevende AI-modellen, tegenover 40 uit de VS. Amerikaanse AI-startups haalden in 2024 bijna zes keer meer kapitaal op dan hun Europese tegenhangers. We proberen een technologie te reguleren die we zelf nauwelijks beheersen, waardoor we de rode loper uitleggen voor buitenlandse spelers die wél de middelen hebben om aan de complexe regels te voldoen.
Vlaanderen: achteraan de rij van de achterblijvers
En waar staat Vlaanderen in dit alles? We hebben een AI-beleidsplan, opgesteld in 2019, dat wacht op een update. Er is een visietekst over 'Verantwoorde AI in het onderwijs' van het Kenniscentrum Digisprong. Maar concrete, structurele uitwerking blijft uit. Minister Demir verwijst naar "bootcamps" voor een selecte groep van 60 scholen. Dit zijn druppels op een gloeiende plaat terwijl de wereldbrand van AI-innovatie om ons heen woedt.
Professor Fien Depaepe van de KU Leuven waarschuwde al dat het gebrek aan centrale richtlijnen leidt tot een groeiende "AI-kloof" tussen scholen. Scholen met meer middelen en gemotiveerde leerkrachten experimenteren volop, terwijl andere scholen de boot volledig missen. Zo creëren we ongelijkheid binnen ons eigen, kleine Vlaanderen. Ondertussen heeft Nederland AI-lessen al opgenomen in de kerndoelen voor basisscholen. We lopen niet alleen achter op China, maar zelfs op onze directe buren.
De dubbele wurggreep: de paradox van de toekomst
De situatie is even absurd als gevaarlijk. We wurgen de toekomst aan twee kanten:
- In het klaslokaal: We bannen de tools en weigeren de vaardigheden aan te leren. We voeden onze kinderen op met een angst voor technologie, in plaats van met de competentie om er meester over te zijn.
- In de bestuurskamer: We smoren innovatie met een verstikkende regelgeving die vooral kleine, lokale spelers treft en de rode loper uitrolt voor de Amerikaanse techgiganten die we zogezegd willen intomen.
We creëren bewust een generatiekloof. Jongeren die afstuderen zonder AI-geletterdheid zullen moeten concurreren met leeftijdsgenoten uit Azië en Amerika die vanaf hun achtste levensjaar zijn ondergedompeld in deze technologie. Tegelijkertijd verplicht de EU AI Act vanaf volgend jaar bedrijven om hun personeel AI-geletterd te maken. De hypocrisie is compleet: we eisen het van de arbeidsmarkt, maar we weigeren het aan te bieden in ons onderwijssysteem.
De keuze is helder: voorbereiden op gisteren of op morgen?
We staan op een kruispunt en de keuze is pijnlijk helder. Ofwel blijven we vasthouden aan een achterhaalde, angstige visie op technologie en bereiden we onze kinderen voor op een wereld die al twintig jaar niet meer bestaat. Ofwel omarmen we de realiteit: AI is niet de toekomst, het is het heden.
De oplossing is niet complex, maar ze vereist politieke moed.
- Stop met het demoniseren van technologie. Een smartphone is geen duivels apparaat, maar een poort naar kennis, communicatie en creativiteit. Leer kinderen er verantwoord mee omgaan, in plaats van het te verbieden.
- Implementeer een coherent en verplicht AI-curriculum. Niet over vijf jaar, niet via vrijblijvende projecten, maar nu. Vanaf de kleuterschool tot het hoger onderwijs. AI-geletterdheid moet een basisvaardigheid worden, net als lezen, schrijven en rekenen.
- Herzie de regelgevingsdrift. Europa moet streven naar slimme, innovatie-stimulerende regulering, niet naar bureaucratische remblokken die ons verder op achterstand zetten.
De vraag is niet of AI ons leven en werk zal veranderen. De vraag is of wij de regie in handen nemen, of dat we passief toekijken hoe andere continenten onze toekomst vormgeven. De huidige aanpak is een recept voor irrelevantie. Het is tijd dat we stoppen met debatteren over de prijs van een laptop en beginnen met investeren in de toekomst van een hele generatie.
Rudi D'Hauwers - AI-optimist - 5 september 2025
Disclaimer: dit document bevat deels AI-gegenereerde inhoud. Alle intellectuele input en redactionele controle berust bij de auteur. De geuite standpunten en meningen zijn persoonlijk en weerspiegelen mijn eigen visie.
Reactie plaatsen
Reacties