We verplaatsen ons naar een zomerse namiddag in de jaren 40 voor Christus: twee herders – Tityrus en Meliboeus – liggen onder een breedgetakte beuk in het zonovergoten, welige Italiaanse landschap. Waar de een dankbaar zijn idyllische bestaan voortzet, moet de ander zijn land verlaten na een grillige politieke ingreep. In die verstilde dialoog, de opening van Vergilius’ Bucolica, verschuilt zich een hele wereld. Die wereld, ogenschijnlijk ver van de onze, biedt ons in 2025 een scherpzinnige spiegel – niet ondanks, maar juist dankzij haar rijkdom aan symboliek, poëtische gelaagdheid en verlangen naar harmonie middenin politieke chaos, angst en verlies.
In deze column wil ik laten zien hoe de structurele motieven van de Bucolica ook vandaag, in een verscheurde internationale orde, verrassend actueel zijn. Wat zegt het pastorale ideaal, de melancholie om wat verloren is, de altijd weer opduikende spanning tussen utopie en rauwe realiteit, over de geopolitieke crisis van onze tijd – en over de hoop die we niet mogen opgeven?
Verlies en ontheemding – De universalisering van Meliboeus’ lot
In 2025 is het thema dat als een rode draad door de Bucolica loopt – het verlies van thuis, van bestaanszekerheid, van veiligheid – terug te vinden op elk continent. Niet alleen in Oekraïne, waar oorlog en ontheemding doodnormaal zijn geworden en Rusland een vijfde van het land bezet houdt, terwijl honderdduizenden hun thuis voorgoed verlaten hebben. Ook in Soedan, waar miljoenen op de vlucht zijn binnen een vergeten conflict, of aan de randen van Europa zelf, waar klimaatverandering steeds meer interne migratie voorspelt doordat delen van Nederland, Spanje of Italië steeds minder bewoonbaar worden.
Meliboeus symboliseert al deze mensen: uit het landschap gestoten, slachtoffer van besluiten op een politieke schaal waar hij geen enkele invloed op heeft. Zijn klacht klinkt – haast woordelijk – door als we vandaag de woorden horen van asielzoekers uit Gaza of Oekraïne, van boeren in verzuipende poldergebieden, van ondernemers die hun familiebedrijf verliezen aan importheffingen en geopolitiek spierballengerol.
Net als in de Bucolica verschuift de grens tussen de ‘gelukkigen’ die mogen blijven en de ‘ontheemden’ die alles kwijt zijn onvoorspelbaar en willekeurig. Wat gisteren nog Arcadië leek – vredig, vruchtbaar, veilig – verandert overnacht in niemandsland, gecontesteerd terrein, Doornroosjesbos vol prikkeldraad en mijnen.
Gouden Eeuwen en bevroren conflicten – Het verlangen naar rust, vrede en duurzaam perspectief
Vergilius’ vierde ecloge voorspelt, in profetische bewoordingen, de komst van een kind dat een nieuwe Gouden Eeuw van voorspoed, vrede en harmonie zal inluiden. Die droom neemt de gedaante aan van een universeel menselijk verlangen: ergens, ooit, zal het beter worden. “Het jaar van de vrede” – zo noemt Zelenski 2025, ondanks het feit dat de oorlog in de Donbas, net als het conflict in Gaza, voorlopig eindeloos lijkt door te sudderen.
Wat betekent het, in een tijdperk van ‘permacrisis’ en ‘bevroren conflicten’, om deze belofte van een nieuw begin te herhalen? De harde realiteit is dat nergens ter wereld een plotseling herstel naar rust of stabiliteit wordt waargenomen. Integendeel: Europa wordt in decennia niet zo kwetsbaar geweest, 2025 wordt een jaar van crisismanagement. De Amerikaanse president voert een economische en politieke oorlog op vele fronten tegelijk, van importheffingen tot het bevriezen van de oorlog in Oekraïne als een proxy-strijd die Europa mag betalen.
Toch is het dat verlangen – diep, collectief, existentieel – wat mensen wereldwijd op de been houdt. De pastorale droom is meer dan een beschrijving van vervlogen tijden: het is een universeel motief van hoop, van de verwachting dat zelfs in chaos een nieuwe orde kan ontstaan. Maar die orde moet bevochten, verbeeld en onderhandeld worden, in het besef dat ze nooit puur ‘gegeven’ zal zijn.
Het pastorale masker en politieke realiteit – Ironie, kritiek, en de kracht van poëzie
De sfeer in de Bucolica is ogenschijnlijk vredig, maar tegelijk door en door ironisch – een herdersdialoog als allegorie voor keiharde politieke besluiten. Ook nu, in 2025, gebeurt schijnbaar alles met een glimlach. ‘Rechts’ wint Europese verkiezingen met beloften van orde en bescherming, maar verhardt meteen migratie- en klimaatbeleid; de Green Deal wordt afgezwakt, duurzaamheidsverplichtingen komen op de helling te staan, en een rechtvaardig sociaal beleid lijkt geen prioriteit meer voor Europa.
Is de hang naar het arcadische leven slechts ontsnapping, een vlucht in escapisme, terwijl aan de randen van Europa bommen vallen, wateren stijgen, en de internationale rechtsorde wankelt? Tot op zekere hoogte wel. Maar de kracht van echte poëzie ligt juist in haar dubbelzinnigheid, in het vermogen om te verzoenen zonder te verdoven. Vergilius’ gedichten zijn doordrongen van een ambivalentie die pijnlijk herkenbaar is in het beleid van vandaag: een verlangen naar eenvoud waar het politieke compromis steeds complexer wordt, een heimwee naar stabiliteit die ondertussen ondermijnd wordt door elk nieuw schandaal, elke nieuwe sanctie, elke fluctuerende beurskoers.
Kijk naar de Europese Unie anno 2025: ooit een project van expansieve vrede, nu een reus op lemen voeten, verscheurd tussen binnenlandse (onbestuurbaarheid in Frankrijk, Duitsland, België), externe vijanden en infiltrerende krachten die via hybride oorlogsvoering en economische chantage ingrijpen tot in het alledaagse bestaan. In de Bucolica blijft de crisis altijd kloppen onder het oppervlak – precies zoals het politieke spel én de alledaagse onrust in dit Europa.
Verlangen naar eenvoud, veerkracht en samenleven
Wat zegt de Bucolica ons in deze context? Allereerst: ontheemding, strijd en verlies zijn blijvende motieven in het menselijke bestaan, zowel individueel als collectief. De pastorale droom is niet slechts nostalgie, maar een oproep tot reflectie op wat werkelijk telt wanneer barrières, grenzen, en frontlijnen zich telkens opnieuw verplaatsen — op gezinsniveau, op de boerderij, in de boardroom, of op het wereldpolitieke toneel.
Daarnaast toont Vergilius dat zelfs de machtelozen hun waardigheid kunnen bewaren door het vertellen van hun verhaal. Meliboeus moet vertrekken, maar zijn lot wordt bezongen in de mooiste Latijnse verzen; zijn klacht wordt universeel, zijn pijn gedeeld. Dit is de paradoxale troost én kracht van cultuur, van poëzie, van collectieve herinnering. In 2025, een tijd vol propaganda, desinformatie, en strategische spin, is het belangrijker dan ooit om ruimte te maken voor eerlijke verhalen — van vluchtelingen, arbeid(st)ers, burgers in vergeten uithoeken van Europa en daarbuiten.
Veerkracht bestaat niet uit het koesteren van illusies, maar uit het vermogen de pastorale illusie te voeden juist temidden van chaos — om betekenis en schoonheid te blijven zoeken, ook als de wereldorde wankelt. Voor politici is dat een oproep tot bescheidenheid en verbeeldingskracht; voor burgers het besef dat elke nieuwe breuklijn tegelijk een kans is om solidariteit te herontdekken.
Arcadië, eindelijk? Reflecteren, handelen, transformeren
Vergilius’ Bucolica herinneren er ons aan dat geen enkele Gouden Eeuw ooit uit de lucht komt vallen. Harmonie — tussen mensen, staten, economieën, volkeren — is het resultaat van voortdurende, vaak pijnlijke onderhandeling. In 2025 wordt dat onderhandelen zelden openlijk gevoerd, maar steeds vaker “in de schaduw van de beuk”, met gesloten deuren, geheime deals, lobbies en afgezwakte duurzaamheidsdoelstellingen. Toch is er ruimte voor hoop: de heropleving van ‘strategisch denken’, een groeiend bewustzijn van de waarde van samenwerking, een permanente dialoog tussen verschil en overeenstemming.
Daarom is de Bucolica géén nostalgisch relikwie, maar een gids voor deze tijd. Meliboeus, Corydon, Thyrsis, Tityrus — zij zijn de gezichten van miljoenen. Ze klagen, rouwen, maar bezingen ook vriendschap, schoonheid en verlangen. Ze blijven zoeken naar een plek te midden van dreiging, onzekerheid en het besef dat zelfs de meest vruchtbare bodem plots onvruchtbaar kan worden.
Zoals de herders van Vergilius zijn wij anno 2025 op zoek naar eenvoud in de complexiteit, naar gemeenschap in verdeeldheid, naar betekenis temidden van overweldigende verandering. De ware waarde van Arcadië, van het pastorale ideaal, ligt dan niet in onschuld of escapisme, maar in het besef dat rechtvaardigheid, stabiliteit en vrede voortdurend bevochten moeten worden. Met woorden, met daden, met het voortdurende verlangen om, ondanks alles, mens te zijn — met elkaar, en met de natuur.
De Bucolica is een spiegel én een uitnodiging: niet om in de schaduw te blijven liggen, maar om samen de toekomst te bezingen – met tere hoop, maar scherpe blik op de werkelijkheid. Misschien brengt dat ons dichter bij het ware Arcadië: niet een plaats, maar een houding. Een weerbaarheid die in crisistijd de weg wijst naar verbinding, rechtvaardigheid en nieuwe mogelijkheden – ook in 2025.
Rudi D'Hauwers - 24 juni 2025
Disclaimer: dit document bevat deels AI-gegenereerde inhoud. Alle intellectuele input en redactionele controle berust bij de auteur.
Reactie plaatsen
Reacties